Türkiye ye gelen ilk cep telefonu markası

Tarihte bugün; Türkiye’de ilk Cep Telefonu görüşmesi 28 yıl önce yapıldı.

Türkiye, sabit telefon dışındaki ilk telefon deneyimini, 1991 senesinde 1G teknolojisini temsil eden araç telefonları ile yaşadı. 3 sene sonra; 23 Şubat 1994 senesinde dönemin Başbakanı Tansu Çiller’in, dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’i aramasıyla Türkiye tarihinde ilk defa cep telefonu ile görüşme yapılmış oldu.

O dönemin cep telefonları tuşlu, iki satırlık ekranları olan cihazlardı.

İkinci nesil kablosuz telefon teknolojisi olan 2G (GSM); görüşme, veri aktarımı ve SMS gönderimine olanak sağlayarak, cep telefonlarının kullanımı hayatın bütün alanlarına hızla yayılmasını sağladı. Daha sonra 2.5G (GPRS) ve 2.75G (EDGE) türleri geliştirildi.

Son kullanıcının 2000li senelerde “Şebeke Meşgul” olarak sıkça karşılaştığı çok bant genişliği, az istemci olma sorunu, iki cihazın aynı anda veri yollayınca bunu fark edebildiği bir teknoloji olan 3G ile çözüldü. Türkiye’de 3G Teknolojisi, 30 Temmuz 2009’da kullanılmaya başlandı.

3G kullanımı ile artan kapasite talebi ile kapsama alanı ihtiyacını karşılamak için; Türkiye, 4,5G teknolojisini 1 Nisan 2016 senesinde kullanmaya başladı. 4.5G; önceki teknolojilere nazaran daha fazla data kapasitesi, daha yüksek hız ile daha düşük gecikme süresi sunmaktadır.

Bu hizmetler Türkiye’de aynı zamanda derneğimiz üyeleri olan; Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone tarafından sağlanmaktadır.

Sektör, geçen 28 yılda; telefonun ilk zamanlarında saatlerce santralden geri dönüş beklenen noktadan, akıllı cep telefonları ile bugün kullanıcıların vazgeçilmez bir parçası konumunda.

Siz ilk telefonunuzu hatırlıyor musunuz?

Ortalıkta 1994’te piyasaya çıkan ilk yerli cep telefonu Aselsan 1919’u gâvurlar engelledi videosu dolaşıyor:

Dilim döndüğünce gerçeği anlatayım. 1992’de Bilkent İşletme 3. sınıftayım. 4. sınıftan Consumer Behavior dersi alıyorum. Bugün OPET Yönetim Kurulu Üyesi olan sınıf arkadaşım Ufuk Öztürk’le cep telefonu projesi yaptık. Babamın Netaş’taki görevi dolayısıyla da konuya bir miktar hakimim. Tüketici beklentilerini ve açlığını bire bir gördüğümüz o çalışmayla cep telefonu ve GSM’in gerçek potansiyeline şahit olmuştum.

Aselsan 1919’un piyasaya çıkışı videoda anlatıldığı gibi 1994 değil, 1997. Tam olarak 19 Mayıs 1997.

Zaten teyitorg’un da belirttiği gibi 23 Şubat 1994 tarihli o videoda Demirel’in elindeki telefon Aselsan 1919 değil…

Türkiye telsizlerin yasak olduğu 1980 öncesi dönemden, CB (halk bandı) devrimine ve akabinde mobil telefon iletişimine hızlı bir geçiş yapmıştı.

Belki vaktiyle telsizler yasak olmasaydı Aselsan iç piyasa için bu mobil teknolojileri çok daha önce geliştirebilirdi. Neticede NMT 450 analog sistem kullanan Nokia araç telefonlarıyla 1985’de tanışmıştık. Başarı Elektronik Nokia işbirliğinin doğuşu da bu dönemde başlıyor. Esasen ilk cep telefonları da NMT 450 sistemini kullanıyor ve yine Nokia tarafından piyasaya sürülüyor. Bu telefonlar analog olduğu için aynı evlerdeki eski telsiz telefonlar gibi başka bir alıcı tarayıcıyla çatır çatır dinleyebiliyordunuz. Tansu Çiller — Selçuk Parsadan görüşmesi skandalı da böyle patlamıştı.

Tam da o dönemlerde NMT 450’nin bu eksikliklerini gidermek için Avrupa’da GSM konsorsiyumu (Global System for Mobile Communications, öncesinde Groupe Spécial Mobile) kuruluyor. Daha o yıllarda Nokia ve Ericsson’un hem handset hem de şebeke tarafında bugün hâlâ ekmeğini yedikleri yüzlerce mobil ve GSM patenti var. Motorola gibi bir ABD devinin varlığına rağmen zamanında mobil iletişimi İskandinavların bulup geliştirme sebebi de standart sabit telefon (PSTN) kurulumunun ormanlık ve dağlık İsveç ve Finlandiya’da çok maliyetli olması. 1981’de başlayan NMT’nin açılımı da zaten bu yüzden Nordic Mobile Telephony, 450 ise kullanılan frekans, yani 450 MHz.

GSM sisteminin Türkiye geleceği duyulunca Nokia ve Başarı Elektronik önce epey panikler:

Turkcell — Ericsson — Telia Sonera ilişkisi Nokia ve Başarı’yı rahatsız etmiştir. İlk Turkcell ilanı 30 Kasım 1993’te yayınlanır. İlanda da tuğla tabir ettiğimiz 1993 model kocaman bir Ericsson GH197 var. 62x147x30 mm ebadında ve 334 gram.

Bu panik esasen gereksizdir zira Nokia kısa zamanda GSM’de de liderliği ele geçirecektir. Nokia, “sadece” 39.500.000 TL’ye dünyanın en hafif (197 gram) ve en küçük (169cc) GSM telefonu 2110’la Ericsson’un GSM’deki karizmasını çizer. Ericsson henüz 193 gramlık telefonu GF337’yi piyasaya çıkaramamıştır.

Türkiye’nin analog ve sayısal telefon altyapısını kuran Netaş, mobil iletişim devrini ıskaladığı için iflas edecek olan vizyonsuz yabancı ortağı Kanadalı Nortel’i Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne 500 Milyon Dolarlık GSM lisansı ödemeye bir türlü ikna edemez. En azından telefon tarafında geri kalmamak adına mecburen Fransız Matra ila piyasaya girer. Lâkin hamle geç, Matra tercihi de pek isabetli sayılmaz. Dönemin kısıtlı mali ve teknolojik imkanlarıyla, pek de kârlı olmayan GSM el seti için, Nokia ve Ericsson’un patentlerine karşı AR-GE yapmak da yıllar alacağından Netaş hiç o işe kalkışmaz. 1990’ların başında Netaş’ın imkanlarıyla bile ev telefonları için prototip kalıbı üretmenin zorluğuna bizzat şahit olmuştum. Oysa Netaş operatör olarak ihaleye girebilse şebeke tarafında teknoloji geliştirmesi için her türlü birikim ve insan kaynağına sahipti.

Telsiz üretimi sayesinde en azından endüstriyel tasarım olarak önemli bir el seti tecrübesi olan Aselsan’ın ilk cep telefonu ilanı ise 4 Temmuz 1994’te karşımıza çıkıyor. Tekofaks işbirliğiyle Panasonic ithalatı. Yani ortada henüz yerli ve milli bir durum yok.

Aradan bir yılı aşkın bir zaman geçtiğinde, Ekim 1995’te Aselsan’ın ilk yerli cep telefonu “Cep Telefonunda Türk Damgası” diye haber olur. Gerçi henüz ortada ticari bir ürün yoktur. Haberde gelecek yıl piyasaya sürülecek denir…

Gelecek yıl geçer, ancak Aselsan CEBIT 1996’da da gelecek yaz inşallah der. Yerli telefon 1996 yaz sonuna kalmıştır.

Nihayet, duyurulduğundan neredeyse 1.5–2 yıl sonra Ağustos 1997’de ilk yerli telefon Aselsan 1919 adıyla piyasaya çıkar. Malzemeler yurt dışından cihaz ise büyük olasılıkla Türkiye’de montajdır. Kısmen yerli üretim denebilir, ama yerli ve milli değildir. Bu arada rekabet avantajı ve ölçek ekonomisi olmadığından maliyeti yüksek, kârlılığı da düşüktür. Nokia ve Ericsson’dan üç yıl gecikmeli 193 gram telefon piyasaya süren Aselsan, en az 15 yıl geç girdiği piyasada minyatürizasyon-şarj-patent üçgeninde piyasaya el seti üretmenin ne kadar maliyetli ve kaynak tüketen bir iş olduğunu geç de olsa anlamıştır. Üstelik Çin’in üretim kapıları henüz dünyaya açılmamış ve kürselleşme bu seviyede kanıksanmamışken…

1997’de satışta olan Eriscsson GH/GF788 135 gram, 4G’ye geçen Nokia 8110 ise 117 gramdır. Diğer özelliklerine bakmaksızın, Aselsan 1919 tutmamıştır, çünkü yeteri kadar ucuz olmadığı gibi, yeteri kadar hafif ve küçük de değildir. Ayrıca belki bir düzine patent ihlali yaptığından o günkü fiyat performans şartlarında ticari olarak varlığını sürdürebilmesi imkansız hale gelmiştir.

Videoda “1997 yılında Nokia’dan bir mühendis getirtilir ve aksilikler başlar” dediği mesele tam da budur. Adamlar haklı olarak mühendisleri ve avukatlarıyla gelmişler, bize lisans ödemeden bu telefonu üretemezsiniz, şu şu teknolojilerin patenti bizde demişler.

Ayrca titreşim özellikli ilk cep telefonu Motorola StarTAC 1996’da piyasaya çıkmıştır. Dolayısıyla Aselsan 1919 ilk titreşimli telefon da değildir. Aselsan’ın o tarihte İngiltere’de uluslararası ödül alıp da gazetelerde bunun PR’ını yapmamış olması ise imkansızdır. Ne Cumhuriyet, ne de Milliyet arşivinde Aselsan 1919’un ödül aldığına dair bir haber yok.

Hatta Aselsan 1919’un pazarlamasındaki aksaklıkları da kabul ederek 1920’nin halka ulaşmasını sağlamak için dağıtımını KVK’ya vermiş. Ama elbette bu da nafile bir çabaydı.

Carlos Gunnera.-

Ilk cep telefonu hangisi?

Türkiye'de ilk cep telefonu hangi marka?

Türkiyede ilk cep telefonu ne zaman üretildi?

Telefon türkiyeye ne zaman geldi?